Klauzule abuzywne – kredyty frankowe
Własne tabele banku i spread.
Unieważnienie umowy kredytu powiązanego z frankiem szwajcarskich wyłącznie na podstawie tzw. dobrych obyczajów czy zasad współżycia społecznego jest mało prawdopodobne. Decyzja ta zależy wyłącznie od uznania sądu orzekającego w danej sprawie. Procesy frankowe zaczęły być masowo wygrywane dopiero po odnalezieniu w treści umów dwóch błędów, które powodują ich nieważność albo tzw. „odfrankowanie”. Jest to oparcie przeliczeń walutowych o tabele, które samodzielnie ustala bank oraz zawarcie w umowach dodatkowej opłaty w postaci tzw. spread’u – wynagrodzenia za wymianę waluty, o którym to dodatkowym koszcie klient nie był informowany przy zawarciu umowy.
Klauzule abuzywne – dlaczego klauzule są abuzywne?
Powyższe kwestie są już przesądzone w orzecznictwie i nie budzi wątpliwości tzw. abuzywność powyższych postanowień, jednak mechanizm ten obrazowo opisał Sąd Okręgowy w Warszawie w wyroku z dnia 4 czerwca 2019 r. wydanym w sprawie o sygn. akt XV C 1781/17:
„Sąd zważył, iż regulaminowej definicji Tabeli (§ 2 pkt 12 Regulaminu), w której wskazano, iż jest to tabela kursów walut obcych obowiązujących w banku (k. 42), nie można przyznać przymiotu jednoznaczności, czy przejrzystości. Ponadto w postanowieniu tym nie zamieszczono również zapisów o wysokości stosowanego przez bank spread’u walutowego, a w konsekwencji tego, czy w kursie ustalonym przez bank jest zawarty jedynie spread walutowy (koszt zabezpieczenia dostępu do CHF na rynku międzybankowym), czy także jakiegoś rodzaju dalsze świadczenie, np. marża za dokonanie wymiany waluty, czyli wynagrodzenie banku. Należy przy tym pamiętać, że konstrukcja kredytu zgodnie z art. 69 Prawa bankowego, o czym była mowa wcześniej, wymaga precyzyjnego określenia wszystkich składników wynagrodzenia banku. Tymczasem umowa stron nie przewiduje żadnych regulacji dotyczących ewentualnego wynagrodzeniu banku z tytułu dokonywania za kredytobiorcę operacji walutowych na rynku międzybankowym. Nadto w warunkach umownych nie określono nawet zależności w zmianie kursu w tabeli banku od zmian wartości walut na rynku.
Z uwagi na powyższe poza kwestią czasu, to jest konkretnie z jakiej daty wiązała Tabela odpowiednio przy przeliczeniu wypłaty lub określeniu wysokości raty, postanowienia ułożonego stosunku umownego nie precyzowały parametrów, którymi bank byłby związany przy ich tworzeniu. Skonstruowanie w taki sposób zapisu odnośnie parametru, który jest wykorzystywany przy indeksacji, w ocenie Sądu wskazuje, iż występuje tu znaczna dysproporcja informacyjna co do sposobu realizacji umowy między stronami. Takie niedookreślone postanowienia umowne bez wątpienia naruszały dobre obyczaje i prowadziły do naruszenia interesu majątkowego powoda. O ile kredytobiorca był w stanie ustalić samą wysokość kursów waluty obowiązujących u pozwanego (wg oświadczenia powoda mógł wysokość kursów banku sprawdzić w placówkach banku – k. 193), o tyle z pewnością został pozbawiony możliwości kontroli, czy stosowany przez bank kurs jest prostą pochodną rzeczywiście dokonywanych na rynku międzybankowym transakcji waluty, czy też zawiera w sobie jakiś dodatkowy margines, stanowiący de facto zysk banku. Ten stan rzeczy oznacza wyraźną nierówność informacyjną obu partnerów i w sposób zasadniczo wpływa niekorzystnie na sytuację powoda jako konsumenta w stosunku kredytowym. Powód jako kredytobiorca nie został poinformowany o metodach tworzenia Tabel banku, nie przyznano mu również żadnych mechanizmów pozwalających na ich kontrolę czy też weryfikację, co jak już wskazano wcześniej potwierdza nierównowagę stron wynikającą z niedoinformowania i czyni kwestionowane zapisy sprzecznymi z dobrymi obyczajami, a także naruszającymi interes powoda, co potwierdziły wyliczenia biegłego sądowego, o których będzie mowa poniżej. Powyższe w praktyczny sposób potwierdzają również zeznania świadka A. S. (2) z których wynika, że kryteria ustalania kursów były niesprecyzowane, w zasadzie sposób ustalania kursów zależał od decyzji osób które zajmowały się tworzeniem tabeli kursów w danych warunkach rynkowych.” (Wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 4 czerwca 2019 r., V C 1781/17, LEX nr 2730500.)