Zarzut zatrzymania nie jest nową instytucją, natomiast z pewnością przeżywa renesans w związku z podnoszeniem go przez banki w sprawach frankowych.
Skorzystanie z prawa zatrzymania powoduje w praktyce, iż w razie nieważności umowy, gdy strony mają dokonać zwrotu świadczeń wzajemnych, każdej z nich przysługuje prawo zatrzymania, dopóki druga strona nie zaofiaruje zwrotu otrzymanego świadczenia albo nie zabezpieczy roszczenia o zwrot.
Sposób zaofiarowania lub zabezpieczenia w przypadku zarzutu zatrzymania zależny będzie od konkretnej sytuacji prawnej i istoty danego sporu.
Zarzut zatrzymania w sprawie frankowej – jak i kiedy bank podnosi
Z zarzutem zatrzymania w sprawie frankowej spotkać możemy się zarówno na etapie I, jak i II instancji postępowania sądowego.
W I instancji bank podnosi zarzut zatrzymania zazwyczaj w odpowiedzi na pozew, oddzielnym pismem procesowym bądź na rozprawie.
W II instancji, kredytobiorca spotkać może się z zarzutem zatrzymania w apelacji banku, w przypadku wygranej konsumenta w I instancji.
W przypadku podniesienia zarzutu zatrzymania w formie pisemnej, w pierwszej kolejności bank wyśle do konsumenta odpowiednie pismo, którego treść znajduje swoje odzwierciedlenie w formalnym wprowadzeniu zarzutu zatrzymania do sprawy sądowej w późniejszym piśmie procesowym, natomiast w przypadku zgłoszenia zarzutu zatrzymania na rozprawie, podniesienie zarzutu zatrzymania poprzedzono zostanie oświadczeniem pełnomocnika banku co do kwot i podstawy prawnej zarzutu zatrzymania – całość zostanie zaprotokołowana przez sąd.
Bezpodstawność zarzutu zatrzymania
Stoimy na stanowisku, iż na gruncie spraw frankowych zarzut zatrzymania jawi się jako niezasadny.
Nie jest jednoznaczny aspekt wzajemności umowy kredytu, co stanowi istotny aspekt dla oceny możliwości podniesienia zarzutu zatrzymania – Sąd Najwyższy stanął jednakże na stanowisku optującym za wzajemnym charakterem umowy kredytu.
Nie był to jednak jedyny argument kredytobiorców co do braku podstaw stosowania zarzutu zatrzymania w sprawach frankowych, zarzut zatrzymania rozważać możemy bowiem pod względem jego społeczno-gospodarczego przeznaczenia, ratio legis przepisów czy wymagalności roszczenia.
Błędy banków przy podnoszeniu zarzutu zatrzymania
Podnosząc zarzut zatrzymania, należy dochować ścisłych warunków, natomiast banki nie zawsze zachowują wszystkie formalności, których wymaga się w przypadku podniesienia zarzutu zatrzymania.
Zbadanie podniesionego zarzutu zatrzymania dotyczyć może nie tylko oceny merytorycznej, ale i strony formalnej, co każdorazowo bada pełnomocnik frankowicza.
Konsekwencje uwzględnienia zarzutu zatrzymania przez sąd
Ostatecznej oceny co do uwzględnienia zarzutu zatrzymania dokonywał będzie sąd orzekający w sprawie. W przypadku jego uwzględnienia i zawarcia w sentencji wyroku adnotacji o uwzględnieniu zarzutu zatrzymania, nic nie stoi na przeszkodzie, by dokonać rozliczenia poprzez potrącenie – wszakże kredytobiorca uiścił już na rzecz banku kwotę na pokrycie salda zadłużenia, często przekraczającą wysokość udzielonego kapitału, zatem nie zachodzi konieczność ponownej „wpłaty” kapitału na rzecz banku.
W przypadku ustalenia nieważności umowy przy niespłaceniu kapitału, również możliwe jest rozliczenie jak powyżej – z dopłatą brakującej kwoty na rzecz banku.
TSUE wypowiedział się za korzystną dla frankowiczów interpretacją, zgodnie z którą uwzględnienie zarzutu zatrzymania nie może powodować utraty przez konsumenta prawa do uzyskania odsetek za opóźnienie, które standardowo liczone są z uwzględnieniem dnia doręczenia pozwanemu bankowi pozwu kredytobiorcy (wyrok z 14.12.2023 r. sygn. C‑28/22).
Co to znaczy zarzut zatrzymania?
Zarzut zatrzymania powoduje konieczność rozliczenia się z bankiem przez kredytobiorcę – banki podnoszą, iż skorzystanie z niego ma na celu ich ochronę przed potencjalną niewypłacalnością kredytobiorcy.
Czym różni się zarzut zatrzymania od zarzutu potrącenia?
Formalnie są to różne instytucje, banki nie korzystają z zarzutu potrącenia, bądź podnoszą go jako zarzut ewentualny, chcąc uniknąć uznania roszczenia kredytobiorcy, ponieważ zarzut potrącenia ma definitywny charakter w tym zakresie. Zarzut zatrzymania według banków takiego charakteru nie ma.
Kiedy można zgłosić zarzut zatrzymania?
Zarzut zatrzymania zgłosić można zarówno w I instancji, jak i w II instancji postępowania sądowego.
Co to jest oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania?
Oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania to wymóg formalny, którego dopełnia bank, chcąc w procesie frankowym podnieść zarzut zatrzymania.
Czy zarzut zatrzymania przerywa bieg przedawnienia?
Jak wskazuje orzecznictwo sądów, powołanie się przez bank na prawo zatrzymania nie przerywa biegu terminu przedawnienia roszczenia, ma ono charakter obronny, natomiast na skuteczne przerwanie biegu przedawnienia pozwala np. czynność podjęta przed sądem, przedsięwzięta bezpośrednio w celu dochodzenia roszczenia.
Czy zarzut zatrzymania ma konsekwencje w zakresie odsetek?
Do tej pory uwzględnienie zarzutu zatrzymania miało negatywne konsekwencje dla kredytobiorców w zakresie odsetek, jednakże dzięki wyrokowi TSUE z 14.12.2023 r. kredytobiorcy zyskali argument, by uzyskać odsetki mimo uwzględnienia zarzutu zatrzymania.
