Wypowiedzenie umowy kredytu
Od lat reprezentujemy klientów w sporach z bankami i innymi instytucjami finansowymi. W czasie tej działalności możemy obserwować różne tendencje pojawiające się w procesie. Niegdyś na pierwszy plan wysuwały się roszczenia przedawnione, abuzywność postanowień umownych, roszczenia dochodzone w oparciu o specjalne przywileje bankowe (jak bankowe tytuły egzekucyjne), czy zwykłe dokumenty prywatne (np.: wyciąg z ksiąg rachunkowych banku lub funduszu sekurytyzacyjnego). Natomiast w ostatnim czasie szczególnie ożywienie budzi kwestia wymagalności roszczeń. Znaczna część analizowanych przez nas umów zawiera bowiem naruszenia w związku z wypowiedzeniem umowy kredytu.
Wypowiedzenie umowy kredytu to ściśle unormowana procedura
Wypowiedzenie umowy kredytu to doniosłe w skutkach oświadczenie banku, ponieważ taka umowa – co do zasady – ma stanowić stosunek prawny o charakterze długotrwałym, często wieloletnim. Wypowiedzenie służy z kolei jej rozwiązaniu, wolą jednej ze stron, w dość krótkim terminie (a na pewno krótszym niż pierwotnie zakładanym). Nic zatem dziwnego, że ustawodawca postanowił uregulować tę kwestię w Prawie bankowym (Dz. U. 1997 Nr 140 poz. 939 ze zm., dalej: pr. bank.). Ugoda z bankiem po wypowiedzeniu umowy została opisana począwszy od przepisu art. 75 ustawy. Na szczególną uwagę zasługuje jednak art. 75c pr. bank. Zgodnie z tym przepisem:
art. 75c pr. bank.1. Jeżeli kredytobiorca opóźnia się ze spłatą zobowiązania z tytułu udzielonego kredytu, bank wzywa go do dokonania spłaty, wyznaczając termin nie krótszy niż 14 dni roboczych.
2. W wezwaniu, o którym mowa w ust. 1, bank informuje kredytobiorcę o możliwości złożenia, w terminie 14 dni roboczych od dnia otrzymania wezwania, wniosku o restrukturyzację zadłużenia.
Praktyczne problemy wypowiedzenia umowy kredytu
Ustawa Prawo bankowe zdaje się być jednoznaczna – przed złożeniem oświadczenia rozwiązującego stosunek kredytowy, bank powinien wezwać kredytobiorcę do zapłaty i umożliwić mu uzdrowienie stosunku poprzez zmianę warunków kredytowania na takie, które będą możliwe do spełnienia przez kredytobiorcę, a jednocześnie będą satysfakcjonowały bank.
Niestety w praktyce pojawiają się różne rozbieżności w wyżej wskazanym aspekcie.
Najczęściej banki nie informują kredytobiorców o możliwości zmiany warunków umownych w drodze restrukturyzacji. Zdarza się również, że nie wyznaczają terminu na uregulowanie zadłużenia wskazanego w wezwaniu do zapłaty albo termin ten jest skracany – do 7 dni lub 14 dni (tymczasem powinien on wynosić minimum 14 dni roboczych). Nie brakuje przy tym wezwań do zapłaty o charakterze iluzorycznym. Mimo wnioskowania o restrukturyzację w terminie w takim wezwaniu wyznaczonym, nierzadko klienci i tak otrzymują wypowiedzenie umowy, jeszcze przed rozpoznaniem wniosku o restrukturyzację.
Działanie na gruncie wypowiedzenia umowy kredytu nasuwa także problemy dowodowe w procesie
Bank często nie jest w stanie wykazać, że uprzedzając powyższe oświadczenie, doręczył kredytobiorcy wezwanie do zapłaty, lub choćby, że oświadczenie te zostało nadane na jego prawidłowy adres i dane. Banki zwykły bowiem kierować przesyłki listami nierejestrowanymi lub poleconymi bez potwierdzenia ich odbioru. Z tego względu ani bank, ani kredytobiorca, nie może mieć pewności, że przesyłka zostanie doręczona w sposób prawidłowy, w szczególności, że przesyłka trafi do właściwej osoby (adresata). Czynności tych nie można następczo zweryfikować.
W przepisach brak jest sankcji za wadliwe wypowiedzenie umowy
Skąd po stronie banków tyle dowolności w działaniu? W ustawie brak jest wskazanej wprost sankcji za brak przeprowadzenia czynności upominawczych precyzowanych przez art. 75c pr. bank. Ustawodawca nie dał również wskazówki co dzieje się z wypowiedzeniem umowy, gdy czynności te zostały dokonane w sposób wadliwy. Ewentualne sankcje związane z wadliwością przeprowadzenia procedury upominawczej przed wypowiedzeniem umowy kredytu nakładają zatem sądy w wydawanych przezeń orzeczeniach. Należą do nich roszczenia odszkodowawcze kredytobiorcy oraz uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne (co w procesie prowadzi do oddalenia powództwa banku jako wniesionego przedwcześnie). Wyroki sądów są jednak niejednolite. Prócz wyżej prezentowanego stanowiska, pojawia się również takie, zgodnie z którym dokonanie czynności przewidzianych przez Prawo bankowe może zostać przez bank uprawdopodobnione, zaś nawet gdy miały one charakter wadliwy – przeważającą pozostaje intencja banku prowadząca do definitywnego rozwiązania umowy.
Problem wypowiedzenia umowy kredytu przedstawiliśmy w skardze do Sądu Najwyższego
Ustawa Prawo bankowe stanowi zbiór praw i uprawnień spoczywających na podmiotach uczestniczących m.in. w relacji kredytowej. Bank korzystając z uprawnienia do przedterminowego rozwiązania umowy kredytu powinien pamiętać o prawie kredytobiorcy do bycia poinformowanym o zamiarze banku oraz do dbania o ciągłość stosunku kredytowego poprzez umożliwienie restrukturyzacji. Dlatego działania banku zmierzające do rozwiązania umowy kredytu powinny być zgodne z art. 75c pr. bank. Przy tym bank powinien – jako profesjonalista – korzystać z narzędzi umożliwiających jak najdokładniejsze dokonanie i wykazanie dokonania powyższych czynności.
Brak doręczenia
Brak doręczenia kredytobiorcy wezwania do zapłaty w terminie 14 dni i umożliwienia mu w terminie 14 dni roboczych restrukturyzacji zobowiązania nie powinno – naszym zdaniem – prowadzić do skutecznego wypowiedzenia umowy. Wypowiedzenie umowy przewidziane art. 75 pr. bank., wynikające z zaległości w spłacie kredytu, może być dokonane tylko i wyłącznie w przypadku wykazania uprzedniego przeprowadzenia procedury z art. 75c pr. bank
Powyższe stanowisko zaprezentowaliśmy przed Sądem Najwyższym, wnosząc jednocześnie o zbadanie przez Sąd skutków prawnych niedochowania przez bank obowiązku spoczywającego na nim zgodnie z art. 75c.
Sąd Najwyższy rozstrzygnie poruszone przez nas wątpliwości
Sąd Najwyższy przyjął do rozpoznania zgłoszoną przez nas skargę. Jej losy można śledzić na portalu informacyjnym: http://www.sn.pl/sprawy/SitePages/e-Sprawa.aspx?ItemSID=5023-bf64e294-b9ca-4518-b9cd-2b8c7295f4de&ListName=esprawa2020&Search=IV%20CSK%20290/20. Mamy nadzieję, że rozbieżności narosłe w związku z wypowiedzeniem umowy kredytu zostaną przez Sąd raz na zawsze rozwiązane – z korzyścią dla kredytobiorców.