Zarówno dłużnik, jak i wierzyciel mają swoje prawa. Skarga pauliańska ma chronić wierzyciela przed pokrzywdzeniem ze strony dłużnika. W praktyce jednak jest to dość rzadko stosowany instrument prawny, gdyż bardzo ciężko o to, aby wystąpiły wszelkie przesłanki uprawniające wierzyciela do skorzystania z niego. Z drugiej strony sądy najczęściej uwzględniają pozew wierzyciela. Czym dokładnie jest skarga pauliańska i czy powinieneś się jej obawiać?
Czytaj również: Jak zabezpieczyć nieruchomość przed egzekucją?
Co to jest skarga pauliańska i jaki jest jej cel?
Skarga pauliańska to instytucja, o której istnieniu powinien wiedzieć każdy dłużnik. Jest to bowiem ważne narzędzie stosowane przez wierzyciela w ramach protekcji przed tzw. pokrzywdzeniem, w wyniku czego korzysta osoba trzecia.
Wówczas, zgodnie z art. 527 k.c., wierzyciel może żądać uznania krzywdzącej go czynności za bezskuteczną. Definicja ta brzmi mało przejrzyście, więc skupmy się na konkretnym przykładzie:
Pani Katarzyna zaciągnęła kredyt na kwotę 80 tys. zł, ale na skutek nagłej choroby nie była w stanie kontynuować pracy zarobkowej, a niespłacane raty kredytu przerodziły się w dług. Wierzyciel próbował rozwiązać sprawę polubownie, ale Pani Katarzyna nie podjęła współpracy. Sytuacja stała się poważna w momencie, gdy sąd postanowił o wszczęciu egzekucji. Pani Katarzyna odebrała list informujący o wszczęciu egzekucji i postanowiła nie czekać biernie, aż w jej drzwiach zjawi się komornik. Przepisała swój majątek na osobę z rodziny.
Dokonanie aktu darowizny to najczęściej wykorzystywany sposób na uniknięcie egzekucji. Podpisanie umowy darowizny lub sprzedaż długu osobie trzeciej sprawiają, że wierzyciel nie może dochodzić długu wobec osoby, która nie jest dłużnikiem. W takim wypadku jedyne co może zrobić, to skorzystać ze skargi pauliańskiej.
Czy instytucja ta gwarantuje sukces dla wierzyciela? Niekoniecznie. Dłużnik ma pełne prawo do obrony przed skargą pauliańską. Nie jest to jednak proste zadanie, dlatego warto skonsultować to z profesjonalistą, który oferuje pomoc dla zadłużonych.
Cel skargi pauliańskiej w praktyce prawniczej
Bezpośredni cel skargi pauliańskiej jest taki, że ma ona umożliwić wierzycielowi kontynuowanie egzekucji poprzez uznanie umowy darowizny lub sprzedaży za bezskuteczną. Czy to rzeczywiście jest takie proste? Otóż nie. Skuteczność skargi pauliańskiej zależy od tego, czy osoba trzecia wiedziała o przedsięwzięciu. Jest to spora luka w przepisach, bo co do zasady niełatwo jest udowodnić, czy ktoś był świadomy sytuacji, czy też nie. Nieprecyzyjność przepisów pozwala dłużnikom na oddalenie skargi pauliańskiej.
W przypadku osób trzecich niespokrewnionych z dłużnikiem to wierzyciel musi udowodnić, że obie strony miały świadomość, że podjęły się czynności z zamiarem pokrzywdzenia go. Natomiast jeśli osoba trzecia jest w bliskiej relacji z dłużnikiem, to jego obowiązkiem jest udowodnienie, że podjęte działania nie miały na celu pokrzywdzić wierzyciela.
Obrona przed skargą pauliańską jest o wiele trudniejsza w postępowaniu sądowym, gdyż wobec dłużnika obowiązuje tzw. domniemanie prawne. Oznacza to, że sąd uznaje za fakt sytuację, w której zarówno dłużnik, jak i nabywca majątku wiedzieli, iż podejmowane czynności działają na niekorzyść wierzyciela.
Sposoby wykorzystania skargi pauliańskiej w przypadku długów
Wierzyciel ma prawo skorzystać ze skargi pauliańskiej w ciągu 5 lat. Po upływie tego czasu roszczenie wygasa, a skarga zostanie przez sąd oddalona. Na ogół to dłużnik musi zgłosić zarzut przedawnienia, gdyż w przeciwnym razie postępowanie będzie kontynuowanie.
Pokrzywdzenie przysłżych wierzycieli
Obrona przed skargą pauliańską polega na dowiedzeniu przed sądem, że działania prawne dłużnika spowodowały szkodę dla przyszłych, a nie obecnych wierzycieli. Należy jednak uwzględnić art. 530 Kodeksu cywilnego, który ogranicza stosowanie skargi pauliańskiej w przypadku, gdy dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli.
Regulację art. 530 Kodeksu cywilnego trzeba jednak ostrożnie stosować jako obronę przed skargą pauliańską, gdyż dotyczy sytuacji, w której zobowiązanie dłużnika względem wierzyciela powstaje po dokonaniu czynności prawnej. Skorzystanie z tego przepisu ma sens tylko, gdy wierzyciel, który występuje z powództwem, posiada roszczenie powstałe przed dokonaniem czynności prawnej, która przyczyniła się do niewypłacalności dłużnika.
Skarga pauliańska, choć jest narzędziem przeznaczonym dla wierzycieli obawiających się tzw. pozornego wyzbycia się majątku przez dłużnika, nie gwarantuje pewnego sukcesu sądowego. Dłużnik posiada skuteczne środki obrony, których powinien skorzystać.
Sprawdź również: Upadłość dłużnika a skarga pauliańska
Co dokładnie oznacza skarga pauliańska w prawie?
Definicja skargi pauliańskiej odnosi się do sytuacji, w której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową z pokrzywdzeniem wierzyciela.
Skarga pauliańska jest więc instytucją, która umożliwia wierzycielowi uznanie „czynności krzywdzającej” za bezskuteczną.
Kto może skorzystać ze skargi pauliańskiej?
Przede wszystkim wierzyciel musi udowodnić, że osoba przejmująca majątek dłużnika miała świadomość, że dłużnik działał z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela.
Jakie są warunki, aby złożyć skargę pauliańską?
Aby skarga pauliańska była skuteczna, konieczne jest zaistnienie następujących okoliczności:
- Dłużnik, wiedząc, że ma wierzyciela, świadomie uszczuplił swój majątek poprzez akt darowizny lub umowę sprzedaży;
- Wierzyciel został pokrzywdzony – nie może kontynuować dochodzenia roszczenia na drodze egzekucji;
- Dłużnik oraz osoba trzeba, mieli świadomość, że działają z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela.
W ostatnim przypadku mówi się również o tym, że osoba trzecia mogłaby pozyskać wiedzą na temat nieuczciwego działania dłużnika, gdyby zachowała należytą staranność.
Jaki jest cel skargi pauliańskiej?
Skarga pauliańska chroni wierzycieli przed nieuczciwym dłużnikiem, który próbuje uniknąć spłaty długu.
Kogo się pozywa w skardze pauliańskiej?
Wierzyciel nie może pozwać osoby niebędącej dłużnikiem. Skarga pauliańska dotyczy osoby, która doprowadziła do zadłużenia.
Bibliografia:
- Babiarz S., Skarga pauliańska jako instrument cywilnoprawny ochrony wierzytelności publicznoprawnych, [w:] „Kwartalnik Prawa Podatkowego”, 2016, https://www.czasopisma.uni.lodz.pl/tax/article/view/18965, [dostęp z dnia: 17.01.24]
- Borowska G., Skarga pauliańska, [w:] „Poradnik Handlowca. Branżowy Miesięcznik Ogólnopolski dla Sklepów i Hurtowni FMCG”, 2015, https://agro.icm.edu.pl/agro/element/bwmeta1.element.agro-1bbdc313-e75a-4208-8908-577cf1e12e22, [dostęp z dnia: 17.01.24]
