Skarga pauliańska a ogłoszenie upadłości – czy wobec upadłego można zastosować skargę pauliańską? Uchwała z 14 czerwca 2023 roku miała rozstrzygnąć tę sprawę raz na zawsze, ale okazuje się, że instytucja skargi pauliańskiej w dalszym ciągu jest trudna do zinterpretowania w postępowaniu upadłościowym. Przed przyjęciem uchwały jasne było to, że wierzyciel nie może użyć skargi pauliańskiej wobec upadłego.
Jak na ten moment wygląda zastosowanie skargi pauliańskiej w przypadku upadłości dłużnika? Jaki jest wpływ skargi pauliańskiej na postępowanie upadłościowe i jak się przed nią bronić?
Czytaj również: Jak wygląda sprzedaż mieszkania z kredytem hipotecznym?
Uchwała z 14 czerwca 2023 r.
Zdarza się, że dłużnik tuż przed ogłoszeniem upadłości pozornie wyzbywa się swojego majątku, sprzedając go lub przekazując w akcie darowizny. Do niedawna prawo uniemożliwiało wierzycielom w takiej sytuacji skorzystanie z instytucji skargi pauliańskiej. Zgodnie z Pr.up. po ogłoszeniu upadłości to syndyk, nie wierzyciel, powinien wytoczyć powództwo o uznanie czynności za bezskuteczną w terminie do 2 lat od momentu ogłoszenia upadłości. Słowem, interes wierzycieli w takim wypadku był słabo chroniony, co doskonale odzwierciedla sprawa o sygn. akt. III CZP 84./22.
W rzeczonej sprawie syndyk „przegapił” termin na skorzystanie ze skargi pauliańskiej, a wierzyciel zdecydował się wytoczyć powództwo przeciwko osobie trzeciej, która otrzymała majątek upadłego. Uprawnienie syndyka wygasło, ale roszczenie się nie przedawniło. Sądy I i II instancji w Szczecinie oddaliły powództwo wierzyciela, który złożył skargę kasacyjną. Sąd Najwyższy opowiedział się po stronie wierzyciela, przyznając mu legitymację do skorzystania ze skargi pauliańskiej, mimo że dłużnik ogłosił upadłość.
Uchwała ta jest sprzeczna z dotychczasowym orzecznictwem z dnia 3 października 2008 r. (sygn. I CSK 93/08). Sąd wskazał wówczas, że postępowanie sądowe dotyczące masy upadłości może być prowadzone tylko przez syndyka, o czym mówi art. 144 Pr.up.:
- Po ogłoszeniu upadłości postępowania sądowe, administracyjne lub sądowoadministracyjne dotyczące masy upadłości mogą być wszczęte i prowadzone wyłącznie przez syndyka albo przeciwko niemu.
- Postępowania, o których mowa w ust. 1, syndyk prowadzi na rzecz upadłego, lecz w imieniu własnym.
Upadłość a skarga pauliańska – co oznacza wyrok Sądu Najwyższego?
Nie ma wątpliwości co do tego, że Sąd Najwyższy przyznaje wierzycielom legitymację do wytoczenia powództwa o uznanie czynności za bezskuteczną. Z pewnością pociągnie to do odpowiedzialności nie tylko dłużnika, ale także osoby trzecie. Uchwała jednak nie wyjaśnia pewnej ważnej kwestii – co jeśli wierzyciel wygra postępowanie ze skargi pauliańskiej jeszcze w czasie trwającej upadłości dłużnika? Na odpowiedź pozostaje nam tylko czekać.
Zmiany w procesie skargi pauliańskiej po ogłoszeniu upadłości są, ale nie zmienia to faktu, że instytucja ta w dalszym ciągu jest zagadnieniem budzącym wiele niejasności. Treść uchwały wskazuje, że wierzyciel ma prawo skorzystać ze skargi, ale uzasadnienie uchwały jeszcze się nie ukazało. W naszej opinii należy wstrzymać się z ostateczną interpretacją stanowiska SN.
Skarga pauliańska a proces upadłościowy
Instytucja skargi pauliańskiej jest bezskuteczna przede wszystkim w dwóch przypadkach:
- od wyzbycia się majątku przez dłużnika minęło 5 lat;
- od ogłoszenia upadłości minęły 2 lata.
Specyfika skargi pauliańskiej polega na udowodnieniu, że zarówno dłużnik, jak i osoba trzecia nie miały świadomości, że działają z zamiarem pokrzywdzenia wierzyciela. Co by nie mówić, jest to po prostu trudne i wymaga pomocy specjalisty. Czasem w ruch trzeba wprawić nietypowe rozwiązania, takie jak kontrola czynności syndyka w poszukiwaniu nadużyć z jego strony. Niestety i to nie gwarantuje sukcesu.
Wyzbycie się majątku jest ryzykowne. Lepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z pomocy dla zadłużonych. Profesjonalne oddłużanie to szansa na całkowite pozbycie się długu i odzyskanie kontroli nad finansami, co równocześnie pozwala uniknąć upadłości.
Jakie są zmiany w możliwości występowania ze skargą pauliańską wobec dłużnika po ogłoszeniu jego upadłości?
Uchwała SN z 14 czerwca 2023 r. wskazuje, że wierzyciel będzie miał prawo skorzystać ze skargi pauliańskiej względem upadłego.
Jakie są różnice w procesie skargi pauliańskiej przed ogłoszeniem i po ogłoszeniu upadłości dłużnika?
Dotychczas po ogłoszeniu upadłości tylko syndyk mógł wytoczyć powództwo o uznanie czynności za bezskuteczną. Czerwcowa uchwała SN wskazuje, że również wierzyciel będzie miał do tego prawo.
Skarga pauliańska a ogłoszenie upadłości to temat wciąż otwarty. Na razie czekamy na uzasadnienie czerwcowej uchwały.
Bibliografia:
